Aspaldi honetan ez dugu lan askorik egin… Nork bere burua ere zaindu behar du eta! Baina buruan daude lehengo piezak, e? Disfrutatuuu!
ARIKETA: Lotu izen bakoitza dagokion irudiarekin. NOR DA NOR?
ERANTZUNA
Author Archives: koroirastorza
2021-2022-Las Marías
Izanda nago ni Santiagon, baina ez ditut hauek buruan…
Eguerdiro ordubietan puntu-puntun ateratzen omen ziren Coralia eta Maruxa ahizpak paseatzera, dotore eta pinta-pinta eginda. Las Marías. Txoratuta zeuden ospeak jarraitzen zien, baina atzean zuten historia krudela. Falangistek estutu omen zituzten ahizpak, anaien paraderoa esan ziezaieten. 11 senide izan ziren eta haietatik hiru, behintzat, CNT-ko kide. Gerra Zibilaren hasieran, haietako bat erail zuten eta beste biek ihes egitea lortu zuten.
Falangistek infernura eraman zuten familia, iheslariak harrapatu nahian. Gaueko ordu txikitan iritsi zitzaizkien eta dena hankazgora jarri zuten; ahizpak biluztu eta kalera atera zituzten. Torturatu eta bortxatu egin zituztela ere esaten dute (ez dago garbi hori, e?). Hogei bat urte zituzten eta erioa 40.eko hamarkada erdira arte luzatu zitzaien gajoei, tratu txarrak jasanez eguna joan eta eguna etorri. Horrela eromenean erori omen ziren.
Azkenean, anaiak ere harrapatu egin zituzten eta Fandiño ahizpak bakean utzi zituzten orduan. Jostunak ziren, amaren ondoan, baina ingurukoek ez zioten aurrerantzean arropa familia anarkista bati eraman nahi eta egoera ekonomiko larrian murgildu ziren. Bizilagunek uzten zien diru pixkat hainbat dendetan eta horrelaxe biziraun zuten. 60. hamarkadan haize-bolada batek Fandiñotarren teilatua eraitsi zuen eta Santiagoko bizilagunek dirubilketa bat antolatu zuten 250.000 pezta bilduz (garai hartan pisu batek balio zuena!).
Jazteko era deigarria zuten eta beti aurpegia makilatuta zeramaten. Gizona alboan pasatzen zenean, piropoak botatzen zizkioten. Garai hartan hori ez zen batere normala (gaur ere ez dut hori askotan ikusi…) eta jarrera harekin ezagun egin ziren erabat. Gizon guztiak enamoratuta zituzten kontuak esaten zituzten eta Santiagoko estudiante artean koketeatzen ibiltzen ziren.
Ahizpak ziren eta beti bata bestearen ondoan, baina oso ezberdinak ziren. Coralia, gazteena, altua zen, eta lotsatia erabat. Ez zuen apenas hitzik egiten. Maruxa, berriz, txikiena zen, baina zaharrena, eta hau zen bietan “la voz cantante”!. Frankismoak ixilarazita eta beldurraren beldur, garaiko gizarteak askatasunaren ikurra ikusten zuten Mariengan.
1980an, Maruxa hil egin zen eta Coralia beste ahizpa batengana joan zen bizitzera A Coruñara. Ez zen sekula ohitu eta, 3 urte geroago, hil egin zen. Santiagora nola itzuli galdetzen omen zuen behin eta berriro…
Hementxe dago hau guztia jakinarazi didan dokumentala: https://youtu.be/zl5mf170MvM
2020-HISTORIA-Hautaprobak-Zuzenketa- eta kalifikazio-irizpide espezifikoak
Ebaluazio-irizpideak
- Espainiaren historia eta euskal historia garaikidea osatzen duten prozesu azpimarragarrienak ezagutzea, eta gertaera politiko, ekonomiko, sozial eta kulturalen arteko erlazioak identifikatzea.
- Prozesu historikoetan gauza batzuk zergatik aldatzen diren eta beste batzuek zergatik irauten duten azaltzen duten faktoreak ulertzea, eta gizarte-gertaerei lotutako kausalitate-aniztasunaz ohartzea.
- Oinarrizko kontzeptu eta termino historikoak ulertzea eta egokiro erabiltzea.
- Ikasgaiaren edukiak egokitasunez adieraztea eta jakinaraztea.
Zuzentzeko eta kalifikatzeko irizpide espezifikoak
- Gaiak nahiz testu-iruzkinak gehienez 5 puntu balioko dute; beraz, azken nota 0 eta 10 punturen artean egongo da.
- Gaiaren kalifikazioa irizpide hauen arabera egingo da:
- Galdetzen denari egokitzeko gaitasuna: 1 p.
- Kontzeptu eta hiztegi espezifikoa ondo erabiltzea: 1 p.
- Gaia bere testuinguruan jartzea (beste gertakizun sinkroniko batzuekin erlazionatzea): 3 p.3.
- Testu-iruzkinerako
- Testuaren kokapena (testu mota, egilea, jasotzaileak, garaia): 0,5 p.
- Testuaren analisia: testuaren oinarrizko ideiak nabarmentzea: 1,5 p.
- Testuinguruan jartzea: testua bere prozesu historikoan ezartzea: 2,5 p.
- Testuaren garrantzia: kokatzen den aldi historikoa ulertzeko, testu horrek duen garrantzia adieraztea: 0,5 p.
Oharrak
Ohar hauek betetzeak asko lagunduko du bigarren zuzenketa-prozesuan.
- Bi galderetako bakoitzean izandako kalifikazioa argi eta garbi adierazi behar da ariketan.
- Ariketetan izandako erroreak ere adierazi behar dira eta, egoki joz gero, aplikatutako balorazioaren irizpideen azalpen labur bat ere emango da.
1976-Martxoaren 3a
Gasteizko martxoaren 3ko sarraskia 1976ko martxoaren 3an Gasteizen greba orokor batean Espainiako Polizia Armatuak egindako sarraskia izan zen. Zaramagako Asisko San Frantzisko elizaren barruan biltzarra egiten ari ziren milaka langileei gas negar-eragileak jaurti zizkieten poliziek, indarrez aterarazteko; eta, elizaren ate bakarretik irteten ziren eran, bi mila tiro baino gehiago egin zizkieten poliziek. Bost lagun hil zituzten, eta 150 zauritu. Polizia haien eta Espainiako gainerako polizia indar guztien burua Manuel Fraga Iribarne ministroa zen, eta sarraskiaren erantzukizuna egun haietako protestak egiteko deialdia egin zutenei egotzi zien.[1][2] Urte hauetan guztietan Espainiako Justiziak gaia ikertu ez duenez, 2014ko urriaren 31n, Argentinako María Servini epaileak Rodolfo Martín Villaren eta frankismoaren beste hemeretzi karguren aurkako atxiloketa agindua eman zuen, gertakari horien inguruan galdekatu ahal izateko
Iturria zabaltzeko: Wikipedia
2020-Otsailaren 29a
Gregoriotar egutegiaren urteko hirurogeigarren eguna da bisurteetan. Egun hau lau urtetik behin bakarrik izaten da.
Bisurtea edo urte bisustua 366 egun dituen urtea da, hau da, ohiko urteek baino egun bat gehiago dituena. Egun gehigarri hori egutegiko urtearen luzerak urte naturalaren luzerarekin duen desfasea zuzentzeko ezarri da; izan ere, eguzki-urteak 365 egun eta 6 ordu irauten du, gutxi gorabehera. Hala, lau urtetik behin egutegi urteari egun bat gehiago ezarriz, urte naturalaren luzerara gerturatzea lortzen da.
Egun nazioartean nagusi den gregoriotar egutegirako, hauxe da bisurteen araua:
Urte bat bisurtea da 4rekin zatigarria bada, salbu eta 100ekin zatigarria bada. Hala ere, 400ekin zatigarria denean, urte hori ere bisurtea da. Horrek esan nahi du mende bukaerako urteak (00 bukaera dutenak) ez direla bisurteak, salbu eta 400ekin zatigarriak badira.
Hau da, 4rekin zatigarria dena bisurtea da, salbu eta 100ekin zatigarria bada (adibidez, ez dira bisurteak 1500, 1700, 1800, 1900, 2100. urteak); 400ekin zatigarriak direnak, ordea, bisurteak dira (adibidez: 1600, 2000, 2400). Hala, 400 urtean 97 bisurte izango dira, gregoriotar egutegiko urtea eguzki-urtearen oso antzeko mantentzen delarik. Gregoriotar urteak 365 +1/4-3/400 = 365,2425 egun irauten du, tropikoak baino gehiago (365,2422), baina 0,0003 eguneko errorearekin baizik ez. (Juliotar egutegian, berriz, 11,25 minutuko aldea zegoen urtean. Asko ez badirudi ere, 500 urtetan 4 bat eguneko desfasea eragiten zuen horrek!).
Beraz, gaur bisurte eguna da! Egutegi gregoriotarrean gehitzen den eguna; hots, otsailaren 29a, goiko arauari jarraituz gehitua.
Algoritmo konputazionala
Urte bat bisurtea izango da hurrengo baldintzak betetzen baditu:
- 4rekin zatigarria behar du.
- Ez du 100ekin zatigarria izan behar.
- Bai da 400ekin zatigarria bada.
- 2000 eta 2400 bai dira, 100ekin eta 400ekin zatigarriak direlako.
- 1900, 2100, 2200 eta 2300 ez dira, 100ekin zatigarriak direlako, baina ez 400ekin
Ikuspegi algoritmiko batetik, ondorengo proposizio logikoak kontsideratzen dira:
- p: 4 zenbakiaz zatigarria da.
- q: 100 zenbakiaz zatigarria da.
- r: 400 zenbakiaz zatigarria da.
Hurrengo formula logikoa erabiliko dugu orduan: {\displaystyle \left(p\land \lnot q\right)\lor r} urte bat bisurtea den ala ez jakiteko: bisurtea izango da 4rekin zatigarria denean eta ez 100ekin edo 400ekin zatigarria bada.
2020-Gerra zibila lantzen ari garen honetan…
2015eko gogoeta hau ekarriko dut gogora.
Ez zen makala gizona!
Zahartuta ezagutu nuen, jada, baina gazte zen bere oroitzapenetan, bere ametsetan eta hitzetan.
Ikasle asko samar jarri genizkion aurrean, egoerak zart egingo ote zuen beldur ginen, baina… ke ba! Mikelek gerran aurrera egin zuen bezala borrokatu zuen Jakintzako plazan eta gure ikasleak txundituta geratu ziren Virtudes emaztea ezagutu zueneko gora-beherak kontatu zituenean edo, kartzelan, Rufinirekin nola gozatu zuen esplikatu zienean. Posible ote zen gozamen hori? Posible ote zen aiton hark beraien moduko amodioak izatea? Adi-adi entzun zuten haren diskurtsoa eta jakin-minez geratu ziren hurrengo egunetarako ere. Tristetu zen Virtudesen heriotza kontatu zuenean, baina suerte handiko gizona izan naiz esaten amaitu zuen.
Bazkaltzera ere joan ginen, en petit comité. Hura gozamena! Ez zen haren lezioa bukatzen! Eta, elkarrizketan, ez zen bere gogoeta bakarrik agertu, egungo albisteak era ahoan zituen, Sarkozyren Carla dotorea edo informatikako azken ezagutzak, Beizaman egiten ari zenak.
Asko gozatu genuen berarekin eta errespeto handiz egin nahi diogu agurra. Harro esaten zuen bezala, bera jaio zen egunean hil zen Shakespeare, hil zen Garcilaso de la Vega eta … jaio nintzen ni. Ez dakit data horiek zuzenak diren, baina badakit hutsune galanta geratuko zaigula 100 urteko gizon hau joatean. Agur eta ohore, MIkel!
http://eu.wikipedia.org/wiki/Mikel_Garmendia_Olaziregitik hartuta:
 |
||
| Datu pertsonalak | ||
|---|---|---|
| Ezizena | Belarra | |
| Jaio | 1915eko apirilaren 23a | |
| Donostia (Gipuzkoa) | ||
| Hil | 2015eko ekainaren 1a | |
| Beizama (Gipuzkoa) | ||
Mikel Garmendia Olaziregi —goitizenez Belarra— (Donostia, Gipuzkoa, 1915eko apirilaren 23a – Beizama, Gipuzkoa, 2015eko ekainaren 1a) eusko gudaria izan zen, Itxarkundia batailoian aritua. 1937an, komisario politiko izateko proposatu zuten; ez zen kargua hartzera heldu, frankistek atzeman baitzuten. Heriotza-zigorra ezarri zioten, baina indultua lortu zuen, eta, urte asko kanpoan ibili behar izan eta gero, jaioterrira itzuli zen, bai eta berak bizi izandakoaren kontakizun aberatsa behin eta berriro egin ere. Jaiotzaz donostiarra eta bihotzez ordiziarra, euskal herritar agertzen zen beti.
Bizitza
Mikel Donostian jaio zen, 1915eko apirilaren 23an, aita eta ama berek 17 seme-alaba izan zituzten sendi batean. Mikelek lau urte zituela, Garmendia familia Ordiziara joan zen bizitzera, eta, gurasoak herriko batzokiko zaindariak zituenez, han bizi zen 1936an Gerra Zibila hasi zenean. Mikel txikiak, Ordiziako batzokiko atezainaren semeak, euskal aldizkari eta egunkariak —Eusko Langile, Amayur, Euzkadi…— saltzen zituen herri hartan eta Beasainen. CAF fabrikako langileei «Compre Euzkadi; periódico antiespañol» oihu egiten zien, eta zentimo bat eskuratzen zuen saldutako aleko.
Herritik alde egin zuen, eusko gudariekin bat egitearren. Mikel Itxarkundia batailoiko gudari izan zen, eta gerra motz eta intentsu hartan hartu zuen parte; lagun asko erori zitzaion bidean eta bera ere ia-ian ibili zen ez gutxitan. 1937an, komisario politiko izendatzeko proposatu zuten, baina ezin izan zuen kargua hartu, aurretik frankistek Torrelavegako bidean atzeman baitzuen eta, Santoñako traizioa delakoaren ondorioz, heriotzara zigortu zuten.
Garmendia, beste askorekin batera, Larrinagako goiko solairuko areto zabal batean sartu zuten. Bizitza osorako geratu zitzaizkion buruan Mikeli 1937ko abenduko egun eta gau beltzak, kartzelariek garrote vil prestatzen zuteneko hura, lo aurreko izua Miguel Garmendia, con todo el petate agindu fatidikoa noiz helduko ote zen zain… Mikeli ez zitzaion destino petrala iritsi, ordea, eta, beste lagun batzuekin, Burgosko presondegira eraman zuten 1938ko uztailean.
Larrinagatik libratu zen eta Burgoseko ziega batean sartu zuten, Joseba Rezola, Juan Ajuriagerra, Iñaki Unzueta, Luki Artetxe eta Javier Artazarekin batera. Preso ohiak ez du alde txarra bakarrik gogoan, alde onak ere ez zaizkio ahazten, kartzelako lagunak… Juan Ajuriagerrak aljebra irakatsi zion Mikeli, eta oraindik bere etxean gordetzen ditu Rufini metodoarekin ebatzitako bigarren graduko ekuazioz betetako koaderno haiek. Denbora nola-hala pasa behar zen.
1939ko urtarrilaren lehen egunean, heriotza zigorra kendu zitzaien ofizial ez ziren euskal presoei. Horiei —Mikeli, tartean— 1939ko irailaren 24an helduko zitzaien indultua.
Heriotzatik libratu bai, baina ez kartzelatik. Frankismoak Mikel Alcalá de Henaresko presondegira eraman zuen, eta 1943 arte ez zen libre geratu.
Hala ere ez zituen behartutako lan guztiak beteta, eta soldadutza egin behar izan zuen espainiar armadan, Afrikan: Tetuan, Tanger…
Azkenean, Francoren diktaduraren sinbolo bihurtutako Valle de Los Caidos izeneko tokira iritsi zen, eta beste milaka preso asko bezala lan baldintza gizagabeetan aritzera behartu zuten zen. Asko hil ziren bere inguruan, eta itxaropen gutxi zegoen. Halako batean, Bilore enpresako Andres Arana Matxainek bisitatu zuen, eta handik alde egiteko bitartekoak jartzerik nahi zuen galdetu zion. Mikelek paperak beharko zituela erantzun zion, bestela ez zela oso urruti iritsiko.
Handik zenbait egunetara Aranak paperak eskuratu zizkiola esan zion, eta horrela, Valle de los Caídosetik alde egin zuen, Pablo Aguado Martínen nortasun agiriekin. Paper horien arabera, palentziarra zen jaiotzez, eta izen horretan ezkutatuta, lanean hasi zen Bilorek eta Bilboko Jabones Chimbo enpresak Malagako Fuentepiedran zuten lantegi batean.
Han ere adiskideak egin zituen, eta maitemindu ere bai. Laster ohitu zen malagar herri eta garai hartako bizimodura: lanez kanpo, andregaiarekin paseatzen ez zuenean, kartatan aritzen zen, beste edozein palentziarrek egingo lukeen bezala. Egia esan, beldurrak ahaztu zituen eta ingurua ez zitzaion arerio egin; antifrankista asko zegoen Malagan ere.
Baina Mikelek ez zuen ahazten bere sekretua eta, 1948an, tabernako jokolagun bati —polizia ohia bera— bere ezkutuko nortasuna aitortu zion. Lagun ona izan zen hura, eta benetako nortasunera itzultzeko izapideak egin zizkion. Atzean geratzen ziren Diario Vasco eta La Voz de Españako deiak, Mikel Garmendia iheslaria lehenbailehen Gipuzkoako Gobernu Militarrera aurkezteko adierazten zutenak, eta atzean geratuko zen Pablo Aguado. Erregimenarekikoak ordainduta zituen, jada, Mikelek.
Asko pentsatu zuen bere emaztegaia zen Virtudesi nola esan behar zion hura guztia. Hori egiteko eguna iritsi zenean, lasaitu ederra hartu zuen, malagar hark ez baitzion muzin egin eta, 1948an, ezkondu egin ziren. Bikotea eta jaio zitzaizkien bi alabak Andaluzian geratu ziren 1970era arte, Mikeli Zaldibiako Bilore fabrikarako lan eskaintza etorri zitzaion arte.
Virtudesek dena batera jakin zuen, bata bestearen atzean: Mikelek gerrako ezizena Belarra izan zuela; komando lanetan ibili zela ere esan zion, Itxarkundiakoen laguntzan, eta faxistei Falangeren banderatxoak kentzen zizkiela gaueko irtenaldietan; AGFA argazki kamara zaharrarekin etsaiaren posizioak erretratatzen zituela; eta Kandido Sasetak pistola-metrailadore bat utzi ziola behin eta…, arma harekin hiru tiro bota ondoren, trabatu egin zitzaiola; eta gerrarako ez zeudela prestatuta… eta eusko armadarik ez zegoela… eta armarik ez zutela… eta… lagun asko eta asko galdu zituela liskar hartan…
Virtudesek dena ulertu zuen eta haren alaitasunak aurreko zauriak estaltzen lagundu zion. Virtudes hil zitzaionean oso bakarrik geratu zen Mikel eta alabaren ingurura joan zen bizitzera, Beizamara. Bizi artean borrokan jarraitu zuen, ez zion irakurtzeari eta gauzak jakiteari utzi, internauta bihurtu zen, noranahi joateko prest zegoen bere bizipenak grazia handiz kontatzeko.
Saluditos, Mikel!
2020-Testu historikoen iruzkina egiteko eskema (GOGORATUZ!)
Testuaren kokapena eta sailkapena (0,5 puntu)
Testu mota: juridikoa (konstituzioak, legeak, dekretuak, erregelamenduak…), narratiboak (manifestuak, proklamak, diskurtsoak, txostenak…), kazetaritzakoak (prentsa artikuluak), gutunak, literatur lanak (memoriak, nobelak…), historiografikoak (historialarien lanak).
Egilea: indibiduala edo kolektiboa; eman azalpen labur bat.
Hartzailea: indibiduala edo kolektiboa; eman azalpen labur bat.
Une historikoa: kokatu testua dagokion Aro Garaikideko etapan.
Testuaren analisia (1,5 puntu)
Azaldu testuaren edukia, kontuan harturik zer dioen: pertsonak, erakundeak, gertaerak, datak, lekuak…
Nabarmendu testuaren oinarrizko ideiak, aintzat harturik hurrenkera literala (paragrafoen arabera edo, testu juridikoen kasuan, artikuluen arabera) edo logikoa, elkarri lotutako ideiak taldekatuz.
Helburua da edukia azaltzea edo interpretatzea, eta testuan agertzen dena beste hitz batzuekin ez errepikatzea.
Testuinguruan kokatzea (2,5 puntu)
Atal garrantzitsuena da. Helburua da testua prozesu historikoan kokatzea, bere testuinguru historikoan, haren garrantzia ulertzeko, denbora horri buruzko ezagutzak aplikatuz testuari lotuta. Horrek ez du aitzakia izan behar gai bat garatzeko testutik deskonektatuta.
Testuinguruan koka daiteke bereiziz aurrekariak, gertaeren garapena eta haien ondorioak, edo bereiziz faktore koiunturalak (berehalakoak) eta egiturazkoak (sakonak).
Testuaren arabera, atal hau oinarritu daiteke denbora labur edo koiuntura batean (Independentzia Gerra, II. Errepublika, Trantsizioa) edo zenbait hamarralditako denbora ertain batean (Estatu liberala, Errestaurazioa, Diktadura frankista).
Testuaren garrantzia (0,5 puntu)
Nabarmendu testuak bere garai historikoa ulertzeko duen garrantzia edo interesa.
Testuaren balorazio kritiko bat egin daiteke: haren objektibitatea, betetze maila…
Koro Irastorza Etxeberria 